november 2023
Plattegrond van de sterrenhemel De ronde buitenrand van de kaart stelt de horizon voor; het midden van de kaart is het zenit – het punt recht boven je hoofd. De kaart is getekend voor 15 november om 22.00 uur, maar geldt ook voor 1 november om 23.00 uur en voor 30 novewmber om 21.00 uur. (Sterrenkaart: Wil Tirion)
Boven je hoofd Cassiopeia staat deze maand precies boven je hoofd. Sta je met je gezicht naar het zuiden, dan heeft het sterrenbeeld de vorm van een hoofdletter W. Kijk je richting noorden, dan is het een M.
In het oosten De wintersterrenhemel is terug boven de oostelijke horizon. Orion is net opgekomen; daarboven bevinden zich de Stier en de Voerman, met de heldere sterren Aldebaran en Capella. Links van Orion, in het oostnoordoosten, staan Castor en Pollux in de Tweelingen, exact boven elkaar. Dicht bij het zenit is de gebogen vorm van Perseus te vinden.
In het zuiden Jupiter is de opvallendste verschijning, hoog in het zuidoosten. De heldere reuzenplaneet staat in het sterrenbeeld Ram; rechts daarvan zijn Andromeda en Pegasus te vinden. Linksonder het Herfstvierkant staat het V-vormige sterrenbeeld Vissen, met daar weer onder de moeilijk herkenbare Walvis. De Waterman, met de planeet Saturnus, daalt af naar het zuidwesten.
In het westen De Zomerdriehoek ligt scheef boven de westelijke horizon; de kruisvorm van het sterrenbeeld Zwaan, met de heldere ster Deneb, staat netjes rechtop, en ook de Melkweg staat steil op de westelijke horizon. Probeer op een donkere herfstnacht het kleine sterrenbeeldje Dolfijn eens te vinden.
In het noorden De Grote Beer begint aan zijn klim omhoog, maar staat nog steeds laag in het noorden. Rechts van de Steelpan kun je op een donkere nacht eens op zoek naar het zwakke sterrenbeeld Lynx, dat loodrecht op de horizon staat. En probeer in het gebied tussen de Poolster, Deneb en Cassiopeia eens de karakteristieke huisvorm van het sterrenbeeld Cepheus te vinden.
Maanfasen
Laatste Kwartier: 5 november, 09.36 uur
Nieuwe Maan: 13 november, 10.27 uur
Eerste Kwartier: 20 november, 11.49 uur
Volle Maan: 27 november, 10.16 uur
Zichtbaarheid planeten
Mercurius Aan het eind van de maand met moeite zichtbaar tijdens de avondschemering, heel laag in het zuidwesten
Venus Aan het eind van de nacht, tot vlak voor zonsopkomst,in de sterrenbeelden Leeuw (tot 2 november) en Maagd
Mars Niet zichtbaar
Jupiter Vrijwel de gehele nacht, in het sterrenbeeld Ram (oppositie op 3 november)
Saturnus In de eerste helft van de nacht, in het sterrenbeeld Waterman