Wega (alpha Lyrae, ook wel Vega) is de helderste ster in het sterrenbeeldLier (Lyra) en een van de helderste van de noordelijke hemel. Het is een van de drie sterren van de zomerdriehoek.
De zomerdriehoek – Vega (Lier) – Deneb(Zwaan) – Altair(Adelaar)
De ster staat ook bekend als Fidis en “de harpster”. Door de Arabieren werd Wega Al Nasr al Waki, de Vallende Adelaar van de woestijn genoemd, in bronnen van 4000 jaar oud komt de ster al voor als Ma’at.
In 1983 werd met de satelliet IRAS ontdekt dat de ster omgeven wordt door een schijf van stof waaruit in de toekomst misschien planeten kunnen ontstaan.
Door de precessie van de aardas stond ongeveer 14000 jaar geleden de noordelijke hemelpool in de buurt van Wega, dit was toen dus de Poolster en niet de ster Polaris.
In het verleden is Wega gebruikt als nulpunt van de magnitude-schaal.
Noordelijke hemel op 28-12-2020 18:00 uurSterenbeeld Lyra (de Lier)Astrofoto van Vega
21-12-2020 samenstand van Jupiter en Saturnus aan de zuidelijke hemel.
Met een lockdown en zacht weer zullen veel mensen dit jaar iets minder in de kerststemming zijn dan normaal, maar gelukkig is er een bijzonder fenomeen om het gevoel helemaal terug te brengen: op 21 december is er een echte ‘kerstster’ aan de hemel te zien. Extra bijzonder: honderden jaren geleden gebeurde het voor het laatst op deze manier.
Doordat Jupiter en Saturnus met de zogenoemde zonnewende (op 21 december) uitzonderlijk dicht bij elkaar komen, lijken ze samen één grote, heldere ster te vormen. Veel wetenschappers denken dat dit ook het fenomeen was waar de drie wijzen uit het oosten naartoe liepen. De ‘Ster van Bethlehem’ bestond dus eigenlijk uit twee planeten.
Planeten op één lijn
Maar wat gebeurt er precies op 21 december? De aarde, Jupiter en Saturnus draaien alle drie in een eigen baan om de zon heen, maar soms staan ze in één lijn met elkaar, legt sterrenkundige Lucas Ellerbroek uit. “De planeten lijken dan heel dicht bij elkaar te staan, maar in het echt staan ze miljoenen kilometers bij ons en elkaar vandaan.”
Dit wordt een conjunctie genoemd. Zo’n samenstand komt ongeveer één keer in de 20 jaar voor met Saturnus en Jupiter. Het is alleen lang niet altijd mooi zichtbaar, omdat het niet altijd ’s nachts gebeurt. Deze keer zal het wel na zonsondergang te zien zijn. En dan is dit jaar ook nog eens extra bijzonder omdat deze planeten sinds 1623 niet zo dicht bij elkaar zijn gekomen tijdens een conjunctie.
Niet alleen voor nachtbrakers
Bijzondere sterrenkundige fenomenen zijn vaak alleen voor de echte nachtbrakers weggelegd, maar in dit geval is dat anders. “Direct na zonsondergang kun je het in het westen waarnemen, dus je moet snel zijn”, zegt Ellerbroek.
Veel langer dan een uur zal het niet te zien zijn, en het moet natuurlijk niet te bewolkt zijn. Volgens de sterrenkundige moet je een plek opzoeken zonder al te veel licht en dan is het met het blote oog goed waar te nemen.
Een telescoop zorgt natuurlijk voor het beste zicht, maar ook een verrekijker kan een mooi beeld geven. Ellerbroek vindt het vaak alleen moeilijk om met een verrekijker naar sterren te kijken omdat het lastig kan zijn om ‘m goed stil te houden.
“Maar als je een vaste hand hebt, dan is het goed te bekijken met een verrekijker, zelfs de maantjes van Saturnus en Jupiter kunnen op een heldere dag zichtbaar zijn.” Ook de ringen van Saturnus zouden dan te zien moeten zijn.
Lekker naar buiten
Op 21 december zullen de planeten ‘samenkomen’, maar ook de dagen ervoor kun je al gaan kijken, zegt Ellerbroek. Beide planeten zijn dan los van elkaar waar te nemen en per dag zul je ze dichter bij elkaar zien komen.
Ellerbroek is zelf al zijn hele leven gefascineerd door planeten, maar hij denkt dat het ook voor een leek enorm leuk kan zijn om te zien. “Waag een poging, zou ik zeggen. Het is in ieder geval een leuke reden om eens naar buiten te kijken.”
